Ngày xưa, ngày xửa, ngày xưa
Có con cá nọ nhởn nhơ cuộc đời
Sống trong hồ đã lâu rồi
Cho nên ngoài nước cá thời chẳng hay.
Một hôm bơi lội mê say
Tình cờ cá thấy rùa ngay trên bờ
Quen nhau từ thuở ấu thơ
Nghe rùa du ngoạn phương xa mới về
Cá mừng thăm hỏi mọi bề:
“Lâu nay vắng bóng chẳng hề thấy anh.”
Rùa vui vẻ nói chân thành:
“Tôi đi du lịch ở quanh đất liền
Nơi đây mặt đất các miền
Đã vừa nóng nực, lại thêm khô cằn.”
Cá bèn hỏi, giọng băn khoăn:
“Đất khô? Anh nói nghe chăng lạ đời
Lẽ nào lại có một nơi
Khô? Không có nước? Sao bơi bây giờ?”
Rùa: “Mình quen biết từ xưa
Xin thề tôi chẳng nói đùa cùng anh
Anh không tin thì cũng đành.”
Cá bèn dò hỏi ngọn ngành thêm ra:
“Mong anh tả rõ đấy mà
Đất liền anh nói thật là lạ thay
Có tương tự như hồ này
Có luôn ẩm ướt giống đây không nào?”
Lắc đầu rùa trả lời mau:
“Đất liền không ẩm ướt đâu bạn à.”
“Vậy thì có lạnh mát da
Như là thế giới chúng ta dưới hồ?”
“Cũng không lạnh, chẳng mát cho
Đôi khi lại nóng, lại khô da người.”
“Vậy thời ánh sáng mặt trời
Có xuyên chiếu được qua nơi đất liền?”
“Không xuyên đâu hỡi bạn hiền
Đất đâu trong suốt như miền hồ ao.”
“Đất liền như vậy mềm sao
Chắc là rất dễ ép vào với nhau
Để tôi luồn lách bơi mau
Quẫy đuôi uốn lượn trước sau dễ dàng?”
“Nào đâu như vậy bạn vàng
Những điều bạn nghĩ đều hoàn toàn sai.”
“Vậy thời đất lưu động hoài
Để rồi tuôn chảy đổ dài vực sâu
Thành ra dòng thác trắng phau?”
Cá tò mò hỏi có đâu chịu ngừng.
Lắc đầu rùa đáp: “Không! Không!
Đất không di chuyển thành dòng thác đâu.”
“Vậy thời đất có cuốn mau
Dâng lên thành sóng bạc đầu biển khơi?”
“Nói nghe kỳ cục quá trời
Đất liền thành sóng? Lạ đời xưa nay!”
Đến đây cá mới nói ngay
Mặt mày vênh váo ta đây hơn người
Than rằng: “Tôi đã hỏi rồi
Điều gì anh cũng trả lời là không,
Đất làm gì có mà mong
Anh đừng bịa chuyện để hòng bịp tôi.”
Rùa bèn điềm đạm trả lời:
“Bạn không tin tưởng có nơi đất liền,
Tài tôi không giảng được thêm,
Thôi đành cứ để bạn yên tạm thời
Mai này có kẻ hơn tôi
Đủ tài minh chứng rạch ròi trước sau
Cho anh hiểu được ra mau
Đất liền và nước khác nhau xa vời
Bấy giờ anh mới ngậm ngùi
Biết mình ngốc nghếch sống nơi hồ này
Một con cá ngốc! Buồn thay!
Chẳng tin có đất quanh đây bao giờ!”
Tâm Minh Ngô Tằng Giao
(Thi hóa Truyện Cổ Phật Giáo)